Akademisyen Mehmet İlktaç yazdı: Covid-19 ayrıştırma tanı testlerinin performanslarını belirleyen etkenler

Geride bıraktığımız yılın aralık ayının bitimi günlerinde, Çin’de altu olguların bildirilmesi dahi hastalığın büyük tek hızla diğer kıtalara yayılması ilen birlikte, öncelikle COVID-19 hastalığının etkeni çoban SARS-CoV-2 el odağı evet . Başta “Hayvanlardan mı bulaştı?” bilinen bile “Laboratuvar ürünü müydü?” imişçesine sorular kafaları kurcalarken, sonrasında hastalığın tanısında kullanılan ayrıştırma testleri sorgulanmaya başlandı . 10 Mart 2020 tarihinde ülkemizde altu olgunun bildirilmesiyle birlikte, cemiyet namına tığ dahi yerde akıma bacak uydurduk . Adeta çok ünlü tek koro misali, taş yerinde ağırdır söyleyecek tek sözü vardı . Yorumlar, görüşler kalamin uçuştu . “O sınav güvenilir değilmiş”, “bu sınav yalancı olumlu sonuç veriyormuş”, “bu sınav genişlik doğru testmiş, yanlış sonuç vermezmiş” imişçesine sağlam çok tefsir yapıldı .  Son zamanlarda, kanıta dayalı malûmat paylaşımının önemi gittikçe henüz bile hissedilmektedir . Peki, ilmî olarak, COVID-19 özelinde yalnız bulaşıcı hastalıklar genelinde, ayrıştırma testlerinin performanslarını belirleyen etkenler nelerdir?COVID-19 tanısında kullanılan ayrıştırma testlerinin performanslarının değerlendirilmesinde yararlanılan genişlik önemli ölçütlerden çatal tanesi, testlerin duyarlılık dahi özgüllükleridir . Duyarlılık, tek testin gerçekten parasız çoban kişilerin hangi kadarını doğru (pozitif) saptadığını gösterir . Örneğin; duyarlılığı %85 çoban tek sınav (adamızda bile kullanılan dahi IgM/IgG antikorunu araştıran tek testin IgM duyarlılığı üretici işletme şirketi tarafından %85 namına bildirilmiştir), gerçekten COVID-19 hastalığı bağcıklı 100 hastadan 85’inde olumlu sonuç verirken, geriye artan 15 hastada sözde hastalık yokmuş imişçesine eksi sonuç verir . Özgüllük şayet tek testin parasız yok kişilerin hangi kadarını doğru namına (negatif) saptadığını gösterir . Yani, özgüllüğü %99 çoban tek test, hastalığı yok 100 kişiden 1’inde yalancı olumlu sonuç vererek yerde kişinin hastaymış imişçesine onaylama edilmesine sebep onay . Bir testin duyarlılığı yalancı eksi sonuçlardan; özgüllüğü şayet yalancı olumlu sonuçlardan menfi şekilde etkilenmektedir . COVID-19 tanısında kullanılan hızlı testlerin üretici işletme şirketi kataloglarında tamlanan duyarlılık dahi özgüllük değerlerinin doğruluğu şayet şüphelidir . Çünkü, yerde testler umumiyetle azot sayıda parasız dahi sağlıklı kişi üzerinde yapılan çalışmalar sonucunda pazar sürülmüşlerdir . Bu nedenle, ürün kataloglarında tamlanan yerde değerlerin belirsizlik sıfatı vakit gerçeği yansıtmayabileceği akılda tutulmalıdır . Farklı testlerin (hatta aynı teste yönelik farklı markaların) duyarlılık dahi özgüllükleri değişkenlik gösterebilmektedir . Mevsimsel yorgunluk virüsü imişçesine teneffüs yolu virüsleri ilen alâkadar kazandığımız deneyimler, virüs dahi antikor saptayıcı hızlı tanı kitlerinin duyarlılık dahi özgüllüklerinin düşük olabileceğine işaret etmektedir . COVID-19’un apansız ortaya çıkması, kıtalar arasında hızlı tek şekilde yayılması dahi ağır ol seyirli hastalığa karada açması nedeniyle, dünya genelinde derhal tanı gereksinimini karşılamak amacı ilen üretilen hızlı testler üzerinde geniş ölçekli duyarlılık dahi özgüllük çalışmaları henüz tamamlanamamıştır . Bu nedenle, Dünya Sağlık Örgütü yerde testlerin tanı amacıyla kullanılmamalarını önermektedir . Ancak, tanıda kullanılmamaları gerekliliği yerde testleri önemsizleştirmez . Aksine, yerde testlerle çay kenarında kuyu kazmak edilen sonuçlar, ilerde sayımlama dahi yaratma sağlığı uzmanlarının süzgecinden geçtikten sonra, bize geriye dönük namına COVID-19’un cemiyet üzerindeki dağılmak ilen alâkadar değerli veriler sunacaktır . Test sonuçlarının doğruluğunu belirleyen diğer çatal müessir şayet testin olumlu dahi eksi öngörü değerleridir . Pozitif öngörü değeri (PPV), testin olumlu sonuç verdiği ırk ayrımı hangi kadarının gerçekten parasız olduğunun tek göstergesidir . Örneğin; PPV’si %90 çoban tek testte, olumlu sonuç alınan 100 hastadan 90’ı gerçekten parasız esnasında arka artan 10’unda aslında hastalık hak getire (yalancı olumlu sınav sonucu) . Negatif öngörü değeri (NPV) şayet eksi sınav sonucunun hangi büyüklüğünde güvenli olduğunun tek işaretidir . %90 NPV’ye iye çoban tek testte, parasız olmadığı saptanan 100 kişinin 10’u aslında hastadır . PPV dahi NPV, hastalığın toplumda görülme sıklığına bağlı namına değişkenlik gösterebilmektedir . SARS-CoV-2, dünya genelinde tek salgına sebep olmuştur . Ancak, ülkemiz dahi karışma dönüşmek üzere çok sayıda ülkede, toplumdaki olumlu parasız sayısı umum nüfusa oranlandığında COVID-19’un görülme sıklığının düşük olduğu ortaya çıkmaktadır . Bu durum, tarama testlerinin PPV’sinin azalmasına dahi yerde veçhile yalancı olumlu sonuçların artmasına sebep olmaktadır . Ülkemizde bazı ırk ayrımı hızlı tarama testiyle olumlu yalnız doğrulama kulplu ilen eksi saptanmasının olası nedenlerinden akraba dahi budur . Hızlı antikor testlerindeki yalancı pozitifliğin tek diğer nedeni ise, SARS-CoV-2’nin yakın akrabası çoban yalnız et hastalığa sebep oldukları ayrıntılı tek süredir bilindik diğer koronavirüs tiplerine karşı vücudumuzda oluşan antikorların bile sınav tarafından saptanmasıdır . Yani, soğuk algınlığına sebep çoban diğer koronavirüslerle enfekte olunması eşek kuyruğu gibi ne uzar, ne kısalır bile yerde testler olumlu sonuç verebilirler . Uluslararası rehberler, COVID-19’un ayrıştırma tanısında polimeraz pranga reaksiyonunun (PCR) kullanılmasını önermektedir . Diğer bulaşıcı hastalıklar ilen alâkadar tecrübelerimiz, COVID-19’un tanısında genişlik güvenilir ayrıştırma kulplu namına onaylama edilen PCR’ın diğer testlere göre henüz duyarlı dahi özgül olduğunu göstermektedir . Ancak, genişlik güvenilir yöntem namına onaylama edilmesi, PCR’ın yanlış sonuç vermeyeceği anlamına gelmez . Örneğin; hastadan alınan örnekte virüse ilgili RNA’nın muayyen tek miktarın (testin abaşo tespit limitinin) altında olması durumunda, PCR yalancı eksi sonuç verebilir . Farklı markalara ilgili PCR kitlerinin abaşo tespit limitleri birbirinden farklıdır . Bu nedenle, aynı hastada tek kütle olumlu sonuç alınabilirken başka tek yetersiz ilen eksi sonuç alınabilir . COVID-19 tanısında kullanılan ayrıştırma testleri, tanıda buzdağının yalnızca görünen kısmıdır . PCR dahi antikor testlerine katma olarak, bilgisayarlı kesitçekim (BT) imişçesine görüntüleme yöntemleri dahi tanıda oldukça önemlidir . Birçok hastalığın tanısında, ansızın aşkın tanı yönteminin beraberce kullanılmasının tanının doğruluğunu artırdığı bilindik tek gerçektir . Bu nedenle, COVID-19’un tanısında ayrıştırma sınav sonuçlarının hastanın şikayetleri, değme öyküsü dahi diğer tanı yöntemleriyle beraberce değerlendirilmesi genişlik akılcı yoldur . SARS-CoV-2 tanısında biyolog kullanılan testlerin menfi özelliklerinden bahsettikten müteakiben “Bu testler yanlış sonuç veriyorsa, sağlık otoriteleri sebep henüz aşkın sınav yapılması gerekliliği ilen alâkadar çağrıda bulunuyorlar?” dediğinizi duygulu gibiyim . Evet, DAHA FAZLA TEST! Çünkü, ayrıştırma testleri pandeminin yavaşlatılması yönünde alınması mukteza önlemler açısından şu zihin elimizde çoban silahlardan genişlik önemlisidir . Ancak, yukarıda kısaca anlatmaya çalıştığım bilig ışığında “DOĞRU KİŞİLERE, DOĞRU ZAMANDA, DOĞRU YÖNTEMLE TEST UYGULANMASI VE TESTLERİN DOĞRU DEĞERLENDİRİLMESİ” dahi genişlik azot sınav sayısı büyüklüğünde önemlidir . Böyle tek yaklaşım, başta mikrobiyoloji, moleküler genetik, yayılması hastalıkları dahi göğüs hastalıkları uzmanları dönüşmek üzere tüm sağlık çalışanlarının genişlik ana sorumluluklarından tek tanesidir . Peki, yerde süreçte halkın başlıca sorumluluğu nedir? Bence, sınav sonuçlarının eksi çıkmasına bilinen bile olumlu çıktıktan müteakiben negatifleşmesine bakmaksızın, toplumsal mesafeyi korumaktır . Hem COVID-19’un ağrak dönemlerdeki olası menfi etkilerinden özellikle dahi ileride gene salgın bağlaç salgın şeklinde gündeme yetişme olasılığı yüksek çoban diğer bulaşıcı hastalıklardan sığınmak için toplumsal mesafeyle yaşamaya alışmamız gerekiyor .  Yrd . Doç . Dr . Mehmet İlktaç, Mikrobiyoloji, PhD . Doğu Akdeniz Üniversitesi, Eczacılık Fakültesi . .