Akademisyen Kerem Teralı yazdı: COVID-19 Tanı Testleri dahi Çalışma Esasları

“SARS-CoV-2” dahi “COVID-19” terimleri tek anda hayatımıza input dahi şu bitimi birkaç aylık sürede dilimizden hiç düşmedi . Bunlardan altu sıradaki, içinde bulunduğumuz yüzyılda insanlığa musallat olmuş üçüncü görülmemiş koronavirüs belasını anlatım ederken, yeni sıradaki şayet yerde virüsün et karada açtığı hastalığı anlatır . Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından çatal edilen istatistiklere göre mecmu 200’den aşkın ülkede bugüne kadar yaklaşık 3 1000000 olay dahi yaklaşık 200 1000 yaşama kaybı olduğu bildirilmiştir . Virüsün yaşam döngüsünden tutunulacak bile hastalıkta iyileştirme seçeneklerine büyüklüğünde tüm konulara diğer ilim yazarı arkadaşlarımla birlikte yerde köşede değineceğiz . Fakat saçta altu yazımda basına dahi toplumsal medyaya epey konuşmada olmasından dolayı vücut sıvılarında SARS-CoV-2’nin varlığını saptamaya yarar ayrıştırma testlerinden bahsetmeyi seçtim . Vücudumuz, SARS-CoV-2 tarafından istilaya uğradığı vakit tek üretimlik imişçesine çalışarak “antikor” denen dahi virüsün yapısındaki moleküler unsurlara (bunlara bile “antijen” diyoruz) cevaben sentezlenen müdafaa proteinleri yapım etmeye başlar . Bir SARS-CoV-2 antijenine sunulan kalınmasına aksülâmel namına ortaya çıkan antikorların yılkı IgM’dir . İşte biyolog IgM imişçesine antikorları gösterme etmeye yarar testlerin bütününe tığ “serolojik testler” adını veriyoruz . Serolojiden müntefi COVID-19 hızlı tanı kitleri, normalde yalnız kullanımlık kutucuklar bilinen bile “kasetler” şeklinde piyasaya sürülür . Her sınav kaseti, neşeli parçacıklarla birleştirilmiş tek SARS-CoV-2 antijeni taşır . Hastaya ilgili gerçek kan, serum bilinen bile plazma örneğinden küçük tek damla, kasetin tatbik bölgesine damlatılır dahi kasetteki antijenle dirimsel örnekteki olası antikorun tek antijen–antikor birlikteliği oluşturmak üzere etkileşime geçmesi sağlanır . Oluşan yerde yapı, henüz müteakiben kasetin sınav bölgesinde istiflenerek neşeli tek düz halini alır . Bu bandın varlığı, sınav edilen kişinin etkin SARS-CoV-2 taşıyıcısı cilve SARS-CoV-2 olumlu olduğu anlamına varidat . IgM antikorları, genelde şikayetlerin başlamasından üç bağlaç beş gün müteakiben vücudumuzda belirleme edilebilir düzeye ulaşır . Geçmişteki tek yayılması şüphesini değerlendirmek içinse IgG dediğimiz farklı tek antikora özgü hızlı tanı testleri kullanılır . IgG, IgM’den yaklaşık tek almanak müteakiben ortaya çıkan yalnız henüz ayrıntılı süre dolaşımda artan tek antikordur . IgG testinin, şikayetler başladıktan yaklaşık tek ağrı müteakiben yapılması önerilmektedir . Tanıdaki kullanışlılıkları yadsınamaz olsa bile antikor sürekli hızlı tanı kitlerinin özünde tanı süratini arttırmak dahi hastalığın seyrini incelemek üzere bulunan polimeraz pranga reaksiyonu (PZR, İngilizcede PCR) kitlerinin tek tamamlayıcısı namına geliştirilmiş olduğu unutulmamalıdır . PZR testi, vücudumuzun virüse karşı geliştirdiği bağışıklık yanıtından (antikorlardan) çok virüsün osurgan böceği (“RNA” dediğimiz bitki malzemesini) belirleme etmeye yöneliktir . Bu özelliğinden ötürü PZR bize tek kişinin virüs taşıyıp taşımadığını serolojiye kıyasla çok henüz er tek dönemde, özneyi yerde er dönem genelde şikayetlerin başlamasından tek bağlaç çatal gün öncesine karşılık gelir, söyleyebilir . SARS-CoV-2’nin tespitinde PZR’nin “gerçek zamanlı PZR” niteleyerek bilindik tek uyarlaması kullanılmaktadır . Burada önce hastadan alınan dirimsel örnekten (örneğin; çıkıntılı ve/veya boğaz sürüntüsü) viral RNA çay kenarında kuyu kazmak edilir . Viral RNA henüz müteakiben “revers transktiptaz” adı gıyabî tek enzimin varlığında bitki malzemenin farklı tek türü çoban komplementer DNA’ya çevrilir . Komplementer DNA’nın malûm başlı bölgeleri (viral genler) gene enzimatik tek başka reaksiyon yardımıyla çoğaltılır dahi yerde çoğaltma süreci flüoresan teknolojisi yardımıyla gittikçe izlenir . Bugün yurdumuzda kullanılan tecimsel kitler, virüsün genişlik azot çatal genini (E geni dahi RdRp geni) amaç matlûp şekilde tasarlanmıştır . Bu genlerin sınav tüpü içindeki eşlem sayıları arttıkça, flüoresan şiddetinde dahi doğru orantılı tek artış gözlenir . Önceden belirlenmiş tek eşik değerini aşan flüoresan sinyaller, hastanın SARS-CoV-2 olumlu olduğuna işaret fiyat . Sağlık otoritelerinin tavsiyeleri doğrultusunda COVID-19 tanı testleri öncelikle semptomatik cilve hastalığın emarelerini (örneğin; yüksek ateş dahi öksürük) barındıran kişilere uygulanmaktadır . Bu doğru tek yaklaşım olmakla birlikte yazanak edilen resmî olay sayılarının aslında gerçeği yansıtmadığı anlamına bile varidat . COVID-19’un yırtık verdiği andan şu anne büyüklüğünde ilim literatüründe biriken veriler, küçük çocuklarda dahi henüz gelecek yaştaki olguların tek kısmında hastalığın hiç şikâyetsiz bağlaç yeğni şikâyetlerle seyredebildiğini bize göstermiştir . Popülasyonların doğru yayılması oranlarını oranlama erişmek için bugün dünyanın birçok şehrinde “seroprevalans araştırmaları” bilinen bile diğer tek deyişle yalnızca soy serumu örneklerine göre tek nüfustaki SARS-CoV-2 olumlu ırk ayrımı sayısını belirlemeye yönelik araştırmalar yapılmaktadır . Benzer şekilde DSÖ dahi “Solidarity II” adını verdiği tek seroprevalans çalışmasını küresel ölçekte sürdürmektedir . Burada amaçlanan, salgının gerçek boyutlarının tek fotoğrafını çekmek dahi salgının altında yatkın etkenler (örneğin; küçük çocukların hastalığı yaymadaki rolü) hakkında malûmat sahibi olmaktır . Seroprevalans araştırmalarının akşama sabaha tamamı tecimsel antikor kitleri kullanılarak gerçekleştirilmektedir . Bir testin duyarlılığından cilve yalnızca gerçek SARS-CoV-2 enfeksiyonlarını yakaladığından inanılır dönüşmek için artdil testin yüzlerce olumlu dahi binlerce eksi COVID-19 olgusu üzerinde denenmiş olması gerekir . Hızla gelişen salgın ortamının doğurduğu derhal ihtiyaç hangi yazık özneyi piyasadaki hızlı tanı kitlerinin çoğunun tek kirli sınav edilmesine fırsat vermemiştir . Hal böyle olunca, hızlı tanı kitlerinin güvenilirliği ilim insanları dahi etıbba tarafından haklı namına sorgulanır olmuştur . Bu hâl kuşkusuz yukarıda bahsettiğim seroprevalans çalışmalarının sonuçlarını bile menfi yönde etkileyecektir . Her hangi olursa boynu altında kalsın! antijen–antikor ilişkisi artdil büyüklüğünde özel dahi özellikli tek ilişkidir özneyi bugün biyolog kullandığımız sağlam çok serolojik testin (örneğin; diğer bulaşıcı hastalıkların tanısı, çölyak imişçesine otoimmün hastalıkların tanısı, aktarma öncesi soy dahi dokuların tiplendirilmesi) temelinde yerde ilişkinin antikor tarafı yatmaktadır . Bu sebeple COVID-19 hızlı tanı kitlerinin duyarlılığının bile giderek genişlik üst seviyeye taşınacağına çoban inancım tamdır . Diğer tek taraftan PZR sürekli moleküler tanı yöntemleri dahi tecrübesiz ödem yanlış sonuçlar verebilmektedir . Örneğin; hastadan çıkıntılı ve/veya boğaz sürüntüsü alıntı aşamasında yaşanan aksaklıklar dirimsel örnekteki nakit para viral yükü normalden düşük göstererek testin yanlış eksi sonuç vermesine neden olur . Benzer şekilde ortamdaki bazı kimyevî ajanların, özneyi bunlara “inhibitörler” diyoruz, varlığı bile enzimatik tepkimelerin çalışmasını engelleyerek yanlış eksi sınav sonuçlarını doğurabilir . Son namına kimyevî dahi işleybilim yıkıma açık tek molekül olmasından dolayı saflaştırma işlemi sırasında RNA kayıpları yaşanabileceği dahi kesinlikle akılda tutulmalıdır . Bu yüzdendir özneyi diğer birçok ayrıştırma yönteminde olduğu imişçesine PZR yönteminde dahi otomasyon, olası hataları minimum düzeye çekmek açısından önemlidir . Umarım olabildiğince gösterişsiz dahi anlaşılır tek dille küpe küp deyince küp adama düp der serolojik dahi PZR sürekli COVID-19 tanı testlerini tanıtabilmiş dahi bunların çalışma esasları hakkında kısa bile olsa malûmat verebilmişimdir . Biliyorum, tıpkı savaşlar imişçesine salgınların bile kazananı imkânsız . Ama benim görüşüme göre yerde salgından genişlik kazançlı çıkan şahıs bağlaç şey, “temel bilimler” olmuştur . COVID-19 bize ana bilimlerin sağlık alanındaki değişmez kıymet dahi önemini tek defa henüz göstermiştir . Tek kullanımlık, görünürde bayağı tek hızlı tanı kitinin altında birlikte tek bağlaç henüz çok ilim insanının çözümlemeli zekâsı dahi bağımız çalışma becerisi yatmaktadır . Bunun bilinciyle belirsizlik sıfatı bütçe ilim insanlarına iye çıkması dahi bilimsiz ağır ol şekilde yatırım yapması gerekir . Bir ahir köşe yazımda görüşmek üzere sağlıkla kalın .  Doç . Dr . Kerem Teralı, MRes (St And), PhD (Lond)Yakın Doğu Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Tıbbi Biyokimya Anabilim Dalı .